Birkaç gün önce yaşamın kıyısında filmini izledim.Film insanın içine işliyor,filmde talihsiz bir kaza sonrası üç evladını kaybeden bir babanın yaşadığı derin acı ,suçluluk duyguları ,yasının hala devam ettiğini görüyoruz.Gerçekten çok etkileyici,izlerkenve sonrasında film sizi çok etkiliyor.Ölüm ;doğum,hastalık ve sağlık kadar tıbbı ilgilendiren, hepimizin sıklıkla karşılaştığı bir durumdur.Yas,geri dönüşü olmayan kayba karşı verilen doğal tepkidir.Bu tepki,geride kalanın enerjisini,kayıp dışı yaşama aktardığında tamamlanır.Yas tepkisi yaşanması gereken ağrılı bir vazgeçiştir.Yas sürecinde bireysel farklılıklar olamasına rağmen,genel olarak üç ayrı dönemden oluşan süreç yaşanır.1-Şok ve inkar 2-Sıkıntı-huzursuzluk hali ve sosyal geri çekilme 3-Yeniden yapılanma .Yas süreci ,bireyin kişiliğinden ,önceki yaşam deneyimlerinden,kaybın anlamından,kaybedilenle ilişkinin yapısından,sosyal ilişkilerinden o andaki yaşam olaylarından,sağlık durumundan etkilenir.Eğer yas süreci başarıyla tamamlanırsa,yas tutan işine ,sosyal rollerine geri döner ve yeni hedeflere yönellir.Patolojik yas süreci ise ,bireyin biyopsikososyal fonksiyonlarını bozar.Yas sürecinde bireysel faktörler kadar kültürel faktörler de önemlidir.Bizim toplumumuzda ölümün arkasından birtakım dini ve kültürel rituellerle kayıp yaşantısı yakınlar arasında paylaşılır.Kaybın olduğu günden başlayarak 7,40,52.günlerde paylaşılarak yaşanan ritueller sureç için kolaylaştırıcı faktörlerdir.Ortalama 6 ay-1 yıl yaslı kişinin desteklenmesi sorunların paylaşılması söz konusudur.Ama bazen yıldönümleri gibi yaşantılar kişiyi zorlayabilir.
Genel olarak yas sürecinde birey birkaç hafta içinde iş yaşamına dönebilir,birkaç ay içinde iş yaşamına dönebilir,birkaç ay içinde sosyal rolleri ile denge kurmaya ve yaklaşık 6 ay-1 yıl içinde de yeni ve sağlıklı ilişkilerle hayatına yeni bir yön vermeye başlayabilir.
Yas süreci işlevselliğini kaybederse yada beklenenin dışında gelişirse patolojik yastan bahsedilir.Bu kişilerde ölenin şikayetlerinin taklit edilmesi,psikosomatik durumların ortaya çıkması,kişilerarası ilişkilerde bozulma,belirli kişilere beklenenin dışında düşmanca tutum sergilenmesi ,kabul edilemeyen öfke ve düşmanca duygularla başedebilmek için robot gibi davranması ,sosyal ilişkilerinde yetersizlik,ekonomik ve sosyal alanda kendine zarar verici davranışlar sergilemesi,intihar riskinin yüksek olan ajite depresyon tablosunun ortaya çıkması.Patolojik yasın erken yakalanıp tedavisinin düzenlenmesi kişinin yaşamını sürdürmesinde çok önemlidir.
